Ο ρόλος του δικαίου ενέργειας στην Ελλάδα ως εργαλείο αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης

Ο ρόλος του δικαίου ενέργειας στην Ελλάδα ως εργαλείο αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης

Στην Ελλάδα, η έννομη ρύθμιση της ενέργειας αποτελεί θεμελιώδη μοχλό για τη διαχείριση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης. Το δίκαιο ενέργειας δεν περιορίζεται στη ρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά ενσωματώνει και περιβαλλοντικές παραμέτρους, καθιστώντας το εργαλείο εφαρμογής περιβαλλοντικής πολιτικής. Η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας αναδεικνύει αυτή τη διάσταση: οι αποφάσεις ΣτΕ 1421/2013 και ΣτΕ 2499/2012 δείχνουν ότι η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) απαιτεί ισορροπία ανάμεσα στην παραγωγή ενέργειας και την προστασία περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών και αγροτικής γης υψηλής παραγωγικότητας. Οι αποφάσεις αυτές επιβεβαιώνουν ότι η ενεργειακή ανάπτυξη στην Ελλάδα δεν μπορεί να θεωρείται τεχνοκρατικό ζήτημα, αλλά είναι ταυτόχρονα νομικό και κοινωνικό, με άμεση εφαρμογή της αρχής της αειφορίας (ΣτΕ 1421/2013; ΣτΕ 2499/2012).

Η νομοθεσία για την ενεργειακή μετάβαση, μέσω του Ν. 4936/2022 («Εθνικός Κλιματικός Νόμος») και του NECP (2019), καθιερώνει δεσμευτικούς στόχους για τη μείωση των εκπομπών και την αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας. Ο νόμος θεσπίζει επίσης μηχανισμούς παρακολούθησης της προόδου, όπως τα “carbon budgets”, και υποχρεώνει την ενσωμάτωση των στόχων σε όλα τα επίπεδα πολιτικής και αδειοδότησης. Η εφαρμογή του Ν. 4936/2022 αποδεικνύει ότι η ελληνική έννομη τάξη βλέπει την ενέργεια ως πρωταγωνιστή, ενώ η κλιματική κρίση καθορίζει τους στόχους και τη ρυθμιστική κατεύθυνση (NECP, 2019).

Η κοινωνική συμμετοχή αποτελεί δεύτερο κρίσιμο στοιχείο. Η δυνατότητα δημιουργίας ενεργειακών κοινοτήτων και η ενίσχυση μικρών τοπικών ΑΠΕ επιτρέπουν στους πολίτες να συμμετέχουν άμεσα στην παραγωγή καθαρής ενέργειας, μειώνοντας την ενεργειακή φτώχεια και ενισχύοντας τη δημοκρατική διάσταση της μετάβασης. Παράλληλα, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) προωθεί εργαλεία για τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς, περιορίζοντας πρακτικές όπως ο «ενεργειακός τουρισμός», που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν τη σταθερότητα και τη βιωσιμότητα του συστήματος (Βατάλης, 2010; Πανάγος, 2011).

Επιπλέον, η εφαρμογή του δικαίου ενέργειας συνδέεται με τεχνικές και οικονομικές πρωτοβουλίες. Η υποστήριξη έργων αποθήκευσης ενέργειας, έξυπνων δικτύων (smart grids) και συστημάτων διαχείρισης ζήτησης (demand-side management) επιτρέπει την ομαλή ένταξη των ΑΠΕ στο δίκτυο και τη μείωση των εκπομπών, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια του συστήματος (Ν. 3851/2010). Με αυτό τον τρόπο, η ελληνική έννομη τάξη συνδέει το νομικό πλαίσιο με την τεχνική λειτουργία της αγοράς και την περιβαλλοντική προστασία.

Συνολικά, το δίκαιο ενέργειας στην Ελλάδα λειτουργεί ως πρωταγωνιστής στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και της κλιματικής προσαρμογής. Η νομοθεσία και η νομολογία δεν αντιμετωπίζουν την κλιματική κρίση ως απομονωμένο ζήτημα, αλλά ως δευτερεύον άξονα που καθοδηγεί τις πολιτικές, τους θεσμικούς μηχανισμούς και τις κοινωνικές πρακτικές, δημιουργώντας ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο ενεργειακής και περιβαλλοντικής στρατηγικής.

Αναφορές

• Βατάλης, Κ. (2010). Συλλογή νομοθεσίας για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Αθήνα: Σάκκουλας.

• Πανάγος, Θ. (2011). Ο διαχωρισμός των επιχειρήσεων στον τομέα της ενέργειας. Αθήνα: Σάκκουλας.

• ΣτΕ 1421/2013, Τμήμα Ε’ (αποφάσεις για αιολικό πάρκο σε περιοχή Natura 2000).

• ΣτΕ 2499/2012, Τμήμα Ε’ (αποφάσεις για φωτοβολταϊκά σε αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας).

• Ν. 4936/2022, Εθνικός Κλιματικός Νόμος. ΦΕΚ Α’ 105/27.5.2022.

• Ν. 3851/2010, Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. ΦΕΚ Α’ 85/4.6.2010.

• NECP (2019). National Energy and Climate Plan of Greece 2021–2030. Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.