Η Πρόσβαση του Κοινού στη Δικαιοσύνη σε Περιβαλλοντικά Ζητήματα: Ανάλυση της Απόφασης C-826/18 του ΔΕΕ και Ευρωπαϊκό Νομικό Πλαίσιο

Η Πρόσβαση του Κοινού στη Δικαιοσύνη σε Περιβαλλοντικά Ζητήματα: Ανάλυση της Απόφασης C-826/18 του ΔΕΕ και Ευρωπαϊκό Νομικό Πλαίσιο

Η πρόσβαση του κοινού στη δικαιοσύνη αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της περιβαλλοντικής προστασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η απόφαση C-826/18 (Stichting Varkens in Nood, 2021) του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης επανακαθορίζει την ερμηνεία των δικαιωμάτων που απορρέουν από το άρθρο 9 της Σύμβασης της Άαρχους, ενισχύοντας το ρόλο των πολιτών και των περιβαλλοντικών οργανώσεων στην άσκηση νομικών μέσων κατά αποφάσεων που επηρεάζουν το περιβάλλον. Η παρούσα ανάλυση εξετάζει τη νομολογία, το ισχύον ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο και τη σημασία της απόφασης για τη διαφάνεια και τη λογοδοσία στις περιβαλλοντικές διαδικασίες.

1. Ευρωπαϊκό Νομικό Πλαίσιο

1.1 Σύμβαση της Άαρχους (1998)

Η Σύμβαση της Άαρχους αποσκοπεί στη διασφάλιση τριών βασικών δικαιωμάτων: πρόσβασης στην πληροφορία, συμμετοχής του κοινού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και πρόσβασης στη δικαιοσύνη. Το άρθρο 9(2) ορίζει ότι το «δημόσιο που ενδιαφέρεται» έχει δικαίωμα να προσφύγει κατά αποφάσεων που υπόκεινται σε δημόσια συμμετοχή, ενώ το άρθρο 9(3) επεκτείνει αυτό το δικαίωμα σε παραβάσεις του εθνικού περιβαλλοντικού δικαίου (UNECE, 1998).

1.2 Οδηγία 2003/35/ΕΚ

Η Οδηγία 2003/35/ΕΚ ενσωματώνει την Σύμβαση της Άαρχους στο δίκαιο της ΕΕ, καθιστώντας υποχρεωτική για τα κράτη-μέλη τη διασφάλιση της πρόσβασης του κοινού στη δικαιοσύνη σε περιβαλλοντικά ζητήματα (ΕΕ, 2003).

1.3 Κανονισμός (ΕΚ) 1367/2006

Ο Κανονισμός εφαρμόζει την Σύμβαση της Άαρχους στις κοινοτικές θεσμικές και διοικητικές πράξεις, διασφαλίζοντας τη δυνατότητα άσκησης προσφυγής κατά αποφάσεων που αφορούν το περιβάλλον (ΕΕ, 2006).

2. Νομολογία του ΔΕΕ

2.1 Υπόθεση C-826/18 (Stichting Varkens in Nood, 2021)

• Περίληψη: Η υπόθεση αφορούσε το ερώτημα εάν η μη συμμετοχή του κοινού στη διαδικασία δημόσιας συμμετοχής αποκλείει το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη.

• Απόφαση: Το ΔΕΕ αποφάνθηκε ότι το άρθρο 9(2) της Σύμβασης της Άαρχους δεν περιορίζει την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για μέλη του κοινού που δεν συμμετείχαν προηγουμένως στη δημόσια διαβούλευση, εφόσον πληρούν τα κριτήρια του άρθρου 9(3) (C-826/18, 2021).

• Καινοτομία: Η απόφαση ενισχύει σημαντικά τη νομική δυνατότητα του κοινού να αμφισβητεί αποφάσεις που επηρεάζουν το περιβάλλον, καθιστώντας την πρόσβαση στη δικαιοσύνη ανεξάρτητη από την προηγούμενη συμμετοχή στη δημόσια διαβούλευση.

2.2 Προγενέστερη νομολογία

• C-240/09 (Lesoochranárske zoskupenie VLK): Επιβεβαίωσε ότι οι περιβαλλοντικές οργανώσεις μπορούν να επικαλεστούν άμεσα τις διατάξεις της Σύμβασης της Άαρχους και να έχουν πρόσβαση στη δικαιοσύνη ανεξάρτητα από το άμεσο συμφέρον τους (ΔΕΕ, 2011).

3. Σημασία της Απόφασης

Η απόφαση C-826/18 έχει πολλαπλές επιπτώσεις:

1. Ενίσχυση της συμμετοχής του κοινού: Το δικαίωμα του κοινού να προσφεύγει δικαστικά ενισχύεται.

2. Διασφάλιση εφαρμογής της Οδηγίας 2003/35/ΕΚ: Τα κράτη-μέλη υποχρεούνται να διασφαλίζουν πρακτικές πρόσβασης στη δικαιοσύνη.

3. Διαφάνεια και λογοδοσία: Η απόφαση προάγει τη διαφάνεια στις περιβαλλοντικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

Η καινοτομία της απόφασης συνίσταται στην απελευθέρωση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη από την προηγούμενη συμμετοχή του κοινού, ενισχύοντας τη θεμελιώδη προστασία του περιβάλλοντος στην ΕΕ.

4. Συμπεράσματα

Η νομολογία του ΔΕΕ, ιδίως η απόφαση C-826/18, αποτελεί σταθμό στη διαμόρφωση της πρόσβασης του κοινού στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ενισχύει τη συμμετοχή των πολιτών και των περιβαλλοντικών οργανώσεων, διασφαλίζοντας τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και την αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος.

Βιβλιογραφία

• C-826/18, Stichting Varkens in Nood και άλλοι v College van burgemeester en wethouders van de gemeente Echt-Susteren. (2021). Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=239556&pageIndex=0&doclang=EN

• C-240/09, Lesoochranárske zoskupenie VLK v Ministerstvo životného prostredia Slovenskej republiky. (2011). Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=84737&pageIndex=0&doclang=EN

• Ευρωπαϊκή Ένωση. (2003). Οδηγία 2003/35/ΕΚ σχετικά με τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα. Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L156.

• Ευρωπαϊκή Ένωση. (2006). Κανονισμός (ΕΚ) 1367/2006 σχετικά με την εφαρμογή της Σύμβασης της Άαρχους στις κοινοτικές θεσμικές και διοικητικές πράξεις. Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L264.

• UNECE. (1998). Σύμβαση της Άαρχους για την Πρόσβαση στη Πληροφορία, Συμμετοχή του Κοινού στη Λήψη Αποφάσεων και Πρόσβαση στη Δικαιοσύνη σε Περιβαλλοντικά Ζητήματα. United Nations Economic Commission for Europe. https://unece.org/environment-policy/environmental-governance/aarhus-convention